CRITICUS: Waar hebben wij  het instituut van de kerk voor nodig? Dit grootse apparaat met hooggeplaatste functionarissen, geweldige gebouwen EN allerlei wantoestanden door de geschiedenis heen tot in onze tijd toe. De kerk neemt onze vrijheid weg met haar  structuren, geboden en dogma’s. Gaan we niet veel beter rechtstreeks tot Christus zonder al dit gedoe? En waarom wordt de kerk geleid door de Hiërarchie? Een soort piramide waar de paus en de bisschoppen bovenaan staan, en de gewone gelovigen helemaal onderaan, als voetvolk.

      De kerk is ‘Gods volk onderweg’. De nadruk ligt niet op ‘ínstituut’ maar op GEMEENSCHAP.  En er zijn honderd duizenden die meelopen in deze ‘pelgrimstocht’ naar het eeuwige leven. Het is logisch dat er een structuur en dus een instituut nodig is om alles redelijk in goede banen te leiden. Hoe groter de gemeenschap hoe complexer de structuur. Maar laten we eens naar het begin van de kerk kijken . Misschien kunnen we leren van de eenvoud van toen. Het woord kerk komt van het Griekse ‘Kyriaké wat betekent ‘volk dat aan de Heer toebehoort’. Dat volk was eerst het Joodse volk van het Oude Testament. Jezus Christus bouwde daarop verder en heeft de Christelijke kerk gesticht, het nieuwe ‘volk van God’. Daar was inderdaad weinig structuur aan. Hij vergaarde twaalf Apostelen  om zich heen en ging drie jaar lang  weldoende rond terwijl hij zijn leerlingen trainde om zijn kerk overal te vestigen en te leiden. Petrus koos hij uit als hoofd, met de woorden: “Ik zeg jou, jij bent Petrus; op die steenrots zal ik mijn kerk bouwen, en de poorten van het dodenrijk zullen haar er niet onder krijgen. Ik zal je de sleutels geven van het koninkrijk der hemelen, en wat je op aarde bindt zal ook in de hemel gebonden zijn,  en wat je op aarde ontbindt zal ook in de hemel ontbonden zijn” (Matteüs 16,18-19)  Wat een geweldige volmacht geeft Jezus hier aan een zwakke sterveling: om als zijn eigen plaatsbekleder zijn kerk te leiden.

          Na drie jaar zijn kerk voor te bereiden heeft hij zijn leven gegeven aan het kruis. Waarvoor? Voor vele redenen, bijvoorbeeld, om Leven te geven aan zijn kerk; leven dat er niet onder te krijgen is tot het einde van de wereld, ja, om het eeuwige leven te openen voor zijn kerk. Christus heeft dit alles bestendigd door zijn verrijzenis uit de dood. Veertig dagen daarna, vlak voor zijn hemelvaart, gaf hij zijn apostelen een duidelijk bevel: “Mij is alle macht gegeven in de hemel en op aarde. Ga, en maak alle volkeren tot leerling: doop hen in de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest, en leer hun alles te onderhouden wat Ik jullie geboden heb. Weet wel, Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voleinding van de wereld.” (Matteüs 28,18-20) Toen is hij opgestegen naar de hemel. Maar hij blijft actief als Hoofd van  zijn kerk tot aan de voleinding van de wereld.

         Op de dag van Pinksteren daalde de heilige Geest neer in de vorm van vurige tongen op de leerlingen. Hij gaf hen wijsheid en moed; en de kerk van Jezus was nu onderweg: met de apostelen, wat later met Paulus, en nog later met de heilige Servatius en Willibrordus en met talloze andere  Christenen over de hele wereld tot in onze tijd. De functie van Petrus is overgenomen door de paus; die van apostelen door bisschoppen, geholpen door priesters en diakens, (hiërarchie). Maar Gods kerk bestaat niet alleen uit  paus, bisschoppen, priesters en religieuzen: gelovige leken, klein of groot, hoog of laag, hebben dezelfde waardigheid. We hebben allen die waardigheid EN die verantwoordelijkheid  aanvaard door het doopsel.

        Dat piramide model van de kerk, hoogwaardigheidsbekleders boven en leken onderaan, is nog steeds sterk in de katholieke kerk, maar andere modellen komen gelukkig meer tot hun recht, bijv. de kerk als lichaam. Paulus schrijft daarover in 1 Korintiërs 12. Zoals ons lichaam bestaat uit verschillende delen met verschillende functies, zo is het ook met de kerk: allemaal even belangrijk, en samen vormen zij een levend lichaam, het ‘Lichaam van Christus’ met hem als Hoofd. Van de paus tot de misdienaar moeten ze zich bewust zijn van hun dienende functie. Alle ledematen van dit Lichaam zijn met elkaar verbonden, in het bijzonder met hen die lijden, die arm zijn en die vervolgd worden. “Als daarom een lid lijdt, delen alle leden in het lijden”. Als Christus het hoofd is, wie is de ziel van de kerk? Dat is de heilige Geest: hij is het vuur dat de kerk wijsheid, kracht en heiligheid geeft.

          Veel mensen, helaas,  verlaten de kerk. Ze vinden het  een verouderd instituut, niet bij de tijd. Als antwoord hierop riep Paus Johannes de Drie-en-twintigste het Tweede Vaticaanse Concilie bijeen in 1962, en zei: “We zullen de ramen van de kerk openen om verse lucht binnen te laten”. Van tijd tot tijd is er een concilie of synode; allemaal bedoeld om de kerk bij de tijd te houden. Paus Franciscus zei eens: “De kerk is geen museum  maar een soort VELDHOSPITAAL” dat hulp biedt aan strijders, pelgrims en andere hulpbehoevenden op pelgrimstocht naar het eeuwig samenzijn. Misbruiken, seksueel, financieel of anderszins hebben altijd bestaan in leden van de kerk; verwondingen die in het ‘veldhospitaal’ behandeld moeten worden. De kerk is niet voor engelen maar voor zwakke aardgebonden leden, kardinalen zowel als gewone leken. En dus kunnen er schandalen voorkomen. Gaan we dan de kerk met haar prachtige leer en geweldige werken veroordelen? Gaan we  dit alles dat door Christus zelf is opgebouwd verlaten? Jij en ik en alle leden samen zijn wij  verantwoordelijk voor het welzijn van de kerk. Dus worden we ondersteld haar te steunen:  door daden, waar mogelijk; door gebed, vooral op zon- en feestdagen;  en door getuigenis,  want de kerk  is van nature  ‘missionair’.

        De wereld heeft de kerk hard nodig. Maar ze kan in deze complexe wereld niet  effectief  functioneren zonder instituut, zonder structuur met allerlei functies en regels. Die zijn er niet om onze vrijheid te beknotten maar die juist te bevorderen; om niet de weg te verliezen maar te gaan langs de goede weg naar moreel en gelukkig leven, hier en hiernamaals.

          Nu de vraag: “Kunnen we niet rechtstreeks naar Christus gaan?” Natuurlijk kan dat: in ons persoonlijk gebed, in ons trachten om beter te leven en inniger met Christus verenigd te zijn enzovoorts. Prachtig! Maar Christus heeft de kerk ingesteld juist om ons daarbij te helpen. Hoe? Door zijn lering die de kerk ons uit het evangelie aanreikt, door de sacramenten van de kerk, vooral de eucharistie  die ons één maakt met Christus en met elkaar. De kerk helpt ons ook door het  sacrament van verzoening dat Jezus aan de kerk gegeven heeft (Johannes 20,23) en ook door het dienstbetoon op allerlei gebied. In het ‘Lichaam van Christus’ de kerk met Christus als Hoofd, samen met de leden, bezield door de heilige Geest kunnen we de wereld aan.